مشاور توسعه بازار در حوزه صنایع معدنی و متالورژی گفت: اگر در حوزه سیاست گشایش‌های لازم صورت نگیرد، ما باید آینده را روی راهکارهای تاب‌آوری، برنامه‌ریزی کنیم.
هومان خواجه نصیری، مشاور توسعه بازار در حوزه صنایع معدنی و متالورژی معتقد است ما هنوز به یک مدعی در بومی‌سازی محصولات صنعتی، با رویکرد ساخت مبتنی بر اصول توسعه پایدار نرسیده‌ایم چرا که طیف وسیعی از محصولات ما توفیق چندانی در پیوستگی صادرات به کشورهای دیگر را ندارند.
خواجه نصیری در ارتباط با اقدامات توسعه‌ای صنعت در کشور با نگاه به آینده گفت: اگر در حوزه سیاست گشایش‌های لازم صورت نگیرد ما باید در آینده عمدتا روی موضوع تاب‌آوری تمرکز داشته باشیم، چرا که با توجه به شرایط و محدودیت‌های که با آن رو به رو هستیم، باید واقع بینانه از پروژه‌های نوسازی و بهینه‌سازی برای افزایش ظرفیت‌های تولیدی خود نهایت استفاده را ببریم. اجرای درست اقداماتی از این دست نیز خود می‌تواند گام بسیار موثر و ارزنده‌ای باشد.
وی ادامه داد: در شرایط حاضر به جای اینکه دست به مانورهای توسعه‌ای بزرگ و بی‌پشتوانه بزنیم که نیازمند بودجه زیاد و توان اجرایی بالا و تعاملات بین‌المللی کم تنش است، باید روی بهینه‌سازی‌ها نوسازی‌ها در جهت ارتقای صنایع فولاد و سنگ‌آهن کشور حرکت کنیم و تنها زمانی که شاهد گشایش‌های سیاسی به خصوص در معادلات ایران با کشورهای غربی بودیم، پروژه‌های توسعه‌ای را شتاب دهیم.
پیچیدگی‌های شرایط منطقه
خواجه‌نصیری در ادامه گفت: برای گشایش‌های سیاسی لازم نیز ممکن است هر شخصی تحلیل خود را داشته باشد و زمانی را برای آن متصور باشد ولی به باور من هیچ کارشناسی نمی‌تواند برای توافقات جدید سیاسی ما با دنیای غرب و الزامات آن زمان محتملی را اعلام نماید، چرا که معادلات منطقه ما پیچیده تر از هر زمانی گشته است. بدیهی است که در مذاکرات سیاسی و تجاری منافع حرف اول را می‌زند و اگر بتوانیم روی بالانس منافع با هر طرفی که اختلاف داریم به توافقات عیان یا نهان و متناسب با شرایط روز برسیم از این شرایط بدون برد عبور خواهیم کرد.
وی اظهار کرد: ما در شرایطی به سمت جلو حرکت می‌کنیم که هیچکدام از بازیگران منطقه نتوانسته از مناقشات موجود به عافیت عبور نمایند. در این شرایط نیازمندیم تا مذاکرات و تعاملات را در سطوح فرهنگی، ورزشی و توریستی، پزشکی و امثال آنها تقویت کرده تا مسیر توافقات سیاسی برد-برد هموارتر شود.
وی در ادامه به ناکارآمدی برجام اشاره کرد و گفت: در برجام توافق به شکلی برد-برد صورت گرفته بود و اگر ماجراجویی‌های یک طرف جهت ثبت توافقی دیگر برای کارنامه دولت جدیدش نبود، برجام پاسخگوی بسیاری از دغدغه‌های ۱+۵ بود. با توجه به اینکه این کشورها امروز درگیر بحران‌ها و تحولات جدیدی هستند، اصولا ظرفیت‌های دیپلماتیک و اعتماد متقابل را برای رقم زدن برجامی دیگر ندارند.
این مشاور در ارتباط با محدودیت‌های صادراتی کشور افزود: پیدا کردن بازارهای صادراتی و حفظ آن در گرو توجه و حمایت همه جانبه مراجع ذیصلاح داخل کشور است. در دنیایی که روز به روز رقابتی‌تر می‌شود، منازعات و مشکلات ما اهمیتی برای مشتریان خارجی ندارد و تنها خواسته آنها تحویل کالا در زمان مقرر، با نرخ مقرر و طبق کیفیت خواسته شده و اطمینان به تکرار‌پذیری آن است.
حمایت از صادرکنندگان صنایع معدنی
خواجه‌نصیری در ادامه به نقصان و بی‌ثباتی در عرصه سیاست‌گذاری‌ها اشاره و تصریح کرد: برخی از مقرراتی که ناگهان لازم الاجرا می‌شود و یا مالیات و عوارض هایی که یک شبه وضع می‌شود، بسان خنجری است که از پشت، بر اهداف و برنامه‌های صادراتی شرکت‌ها، می‌نشیند.
مشاور توسعه بازار در حوزه صنایع معدنی لازمه ورود و ماندن در بازارهای جهانی را حمایت‌های جامع و پیوسته داخلی دانست و عنوان کرد: ورود به بازار جهانی، ورود به یک مبارزه پرهزینه و بسیار رقابتی است و اگر صادر‌کننده ما حمایت نشود و بدتر از آن، از پشت هم خنجر بخورد، دیگر توان تمرکز روی مذاکرات و تدبیر راهکارهای خلاقانه جهت گرفتن سهم خود از بازار را نخواهد داشت و نهایتا خسته و متضرر میدان را به رقبا واگذار می‌کند.
تعیین عوارض سنگ آهن ایده خوبی نیست
وی در پاسخ به این پرسش که آیا تعیین عوارض بر سنگ‌آهن توجیحی دارد خاطرنشان کرد: اصولا اعمال عوارض بر سنگ آهن و وضع محدودیت‌های صادراتی، با توجه به شرایط اقتصادی و سیاسی که ما در آن قرار داریم، ایده خوبی نیست و باید برای شرکت‌ها شرایطی را فراهم کرد که بتوانند برای تداوم حیات خود، کانال‌های صادراتی متعددی را با خلاقیت و ابتکار خود ایجاد نمایند. تعیین عوارض غیر لازم بر صادرات در دوره تحریمها، مجرای تنفس اقتصاد کشور را محدودتر می‌نماید.
خواجه نصیری راهکار موثر برای جلوگیری از خام فروشی و تولید محصول با ارزش افزوده بالاتر را ایجاد انگیزه، تقویت امید به آینده و ارائه تسهیلات و بسته‌های حمایتی برای احداث خطوط فرآوری به همراه تضمین خرید و اعمال معافیت‌های صادراتی برای چنین سرمایه گذارانی عنوان کرد.
وی رسیدن به توازن بازار یا لزوم داشتن عوارض صادرات در زنجیره فولاد را مستلزم تصمیم‌‌گیری‌های جامع نگرانه و با حضور نمایندگان زنجیره عنوان کرد و گفت: در این‌گونه تصمیم‌گیری‌ها باید تمامی حلقه‌های زنجیر و سازمان‌های مرتبط از جمله امور اکتشاف، استخراج، فرآوری، لجستیک، صادرات، محیط‌زیست، بیمه و بانک بطور مستمر بر سر یک میز بنشینند، تبادل نظر نمایند و به توافقات جامع و متناسب با شرایط روز، برسند. وقتی که برخی ارکان در روند تصمیم گیری‌ها به کار گرفته نمی‌شوند و مصالح آنها دیده نمی‌شود، تردیدهای جدی در جامعیت و کارآمدی مصوبات مقامات ایجاد می‌شود.
این مشاور توسعه بازار در ارتباط با بحث بومی‌سازی تصریح کرد: اگر ما بومی‌سازی را بدون توجه به پیشرفت‌های روز فناوری، ببینیم و تمام فکر ما این باشد که یک کالایی را که یک روزی یک شرکت خارجی تولید کرده بالاخره با سعی و خطا، مشابه آن را بسازیم با این بومی‌سازی که فاقد درک فناوری هست، ره به جایی نخواهیم برد. باید به سمتی حرکت کنیم که فناوری ساخت قطعات با آخرین بهینه‌سازی‌ها و پیشرفت‌ها، فاصله زیادی نداشته باشد. در شرایط فعلی بهره‌مندی از دانش و تجربه متخصصان خارجی آزاد (فری لنس) جهت ساخت تجهیزاتی مبتنی بر اصول توسعه پایدار و با قابلیت صادرات بسیار راهگشا است. تا زمانی که کالایی تولید می‌کنیم که حتی یک مشتری خارجی در کل این کره خاکی برای آن نداریم، ما با بومی‌سازی پایدار، که ارزشمند و قابل تقدیر است، فاصله زیادی داریم.
استفاده از بازنشستگان خارجی در پیشبرد پروژه‌ها
وی در پاسخ به این پرسش که چگونه در شرایط تحریمی می‌توان به کمک کارشناسان خارجی امید بست گفت: واقعیت این است که در شرایط فعلی شرکت‌های غربی معتبر با ما همکاری نمی‌کنند اما متخصصان بازنشسته آنها به صورت فردی و یا در قالب شرکت‌های کوچک می‌توانند به ما کمک کنند که این روزها نمونه‌های آن را در چند پروژه شاهد هستیم که روند کار هم رضایتبخش بوده است. در واقع اگر بتوانیم از روابط و دوستی‌های گذشته و اعتماد مبتنی بر آن یک همکاری برد-برد تعریف نماییم، می توانیم از همکاری چنین کارشناسانی برخوردار شویم، کما اینکه هم‌اکنون برخی از آنها با حضور در چند مجموعه شایسته داخلی، خدمات تخصصی و مشاوره ایی تاثیر‌گذاری ارائه می‌دهند. پس این امکان وجود دارد تا از مشورت تک متخصص‌ها و مشاورهای خارجی در شرایط فعلی نیز بهره برد.
خواجه نصیری توجه به صادرات محصولات بومی‌سازی شده در کشور را مهم ارزیابی و تصریح کرد: دوستانی که در حوزه بومی‌سازی و ساخت داخل در حال تلاش هستند حتما باید به این رویکرد توجه داشته باشند که کالای استراتژیکی که زحمت ساخت آن را می‌کشند و کشور را از واردات آن بی‌نیاز می‌کنند باید قابلیت رقابت جهانی نیز داشته باشد و خود ما مشتری اول و آخرش نباشیم. دستیابی به توانایی ساخت داخل کالاهای خاص و مهم خارجی نیمی از راه است و مابقی مسیر قابلیت صادرات و فروش آن به دیگر کشورهای مصرف‌کننده است که با دستیابی به این مهم، می‌توانیم ادعا کنیم که به ساخت و توسعه پایدار در بومی‌سازی دست یافته‌ایم. اگر تنها یک مشتری در دنیا کالای بومی‌سازی شده ما را خریداری کند یک اتفاق امیدبخش است و می‌توانیم کم کم با اعتماد به نفس بالاتری در بازار جهانی رقابت نماییم. اگر ما نتوانیم به کشورهایی همچون افغانستان، پاکستان، عراق و یا به کشورهای منطقه CIS حتی یک از تجهیزات بومی‌سازی شده خود را صادر کنیم نمی‌توانیم ادعا کنیم که در ساخت داخل و بومی‌سازی متعالی هستیم.
وی در پایان خاطرنشان کرد: در شرایط کنونی ما هنوز به عنوان یک مدعی نتوانسته‌ایم بومی‌سازی را با رویکرد ساخت و توسعه پایدار انجام دهیم. در این راستا تک شرکت‌هایی توانسته‌اند به موفقیت هایی دست یابند اما نمی‌توانیم به عنوان یک ویژگی غالب بومی‌سازی کشور از آن یاد کنیم. بیشتر شرکت‌های معظمی که در کشور اقدام به بومی‌سازی کرده و لیست‌های بلندبالایی از صدها یا هزاران قطعه بومی‌سازی شده ارائه می‌کنند، هنوز توفیق چندانی در صادرات آنها به‌خصوص از جنبه کیفی ندارند.